Dziś, to jest 19 kwietnia 2024, mija rocznica śmierci
:s. Józefa Glamowska (†1993) Wczoraj, to jest 18.04.2024, miała miejsce rocznica śmierci:
ks. Giuseppe Faà di Bruno (†1889)
ks. Józef Kotlęga (†1973)
ks. Józef Matyka (†1995)
br. Mieczysław Wróbel (†2003)
W dniu jutrzejszym, to jest 20.04.2024, przypada rocznica śmierci:
ks. Ludwik Krawczyk (†1986)
REGIA MIŁOSIERDZIA BOŻEGOSADZIK Józef, krypt. i pseud.: Ćwiek, J.S., J. S., Kokon (1933 – 1980), ksiądz, doktor filozofii, profesor w Ołtarzewie, duszpasterz we Francji, założyciel i redaktor paryskiego ośrodka Editions du Dialogue (1966-80) oraz założyciel Centre du Dialogue (1973)
Urodził się 18 II 1933 (w biografiach podawane są błędne daty 16 i 17 II) w Sułkowicach, w archidiecezji krakowskiej, w rodzinie chłopskiej Stanisława (wykonywał zawód kuśnierza) i Anieli z d. Zając. Gimnazjum rozpoczął w Strzelcach Opolskich w 1945 i kontynuował je w pallotyńskim Collegium Marianum w Wadowicach. W 1950 złożył prywatną maturę i rozpoczął studia filozoficzne na Fakultecie Teologicznym UJ, ale po kilku miesiącach zrezygnował z nich i wstąpił do stowarzyszenia w Ząbkowicach Śląskich. Pierwszą profesję złożył 26 VIII 1952 w Wadowicach, a 22 VI 1955 wieczną. Studia filozofii odbył w Ząbkowicach (1951-52) i Ołtarzewie (1952-53), a teologii w Ołtarzewie (1953-57). Był drugim z kolei redaktorem naczelnym seminaryjnego pisma alumnów ołtarzewskich „Nasz Prąd” i zajmował się jego stroną graficzną. Święcenia kapłańskie przyjął 22 VI 1957 z rąk Stefana kard. Wyszyńskiego w Ołtarzewie. W tym samym roku zdał powtórnie maturę państwową w Warszawie, w liceum dla pracujących.
Po święceniach kapłańskich studiował filozofię na uniwersytetach we Fryburgu Szwajcarskim oraz Monachium (1957-62), kończąc ją rozprawą doktorską na temat estetyki Martina Heideggera (Freiburg 1962), którą przygotował do druku po francusku (Esthétique de Martin Heidegger, Paris 1963) i hiszpańsku (Barcelona 1971). Po ukończeniu studiów został skierowany na rok do Paryża, ale z powodu braku księży w Regii Miłosierdzia Bożego uzyskał zezwolenie polskiej władzy prowincjalnej na przejście na stałe do regii francuskiej, gdzie zajmował się pracami wydawniczymi. Od 1963 prowadził wydawnictwo Société d’Éditions du Internationales (SEI). W 1966 założył i kierował wydawnictwem Editions du Dialogue do końca swego życia. Za jego dyrekcji w latach 1966-80 ukazało się ok. 150 tytułów książek (w tym 40 w serii Znaki Czasu – nazwa wzięta z wezwania Vaticanum II do „badania znaków czasów”). Słowo „dialog” użyte w nazwie wydawnictwa było postrzegane przez niego jako to, które miało przełamywać „bariery uprzedzeń, przesądów, ideologii – tych wszystkich murów, jakie wzniesiono przeciwko człowiekowi”. Uważał, że postawa dialogu nie może być rezygnacją z własnego spojrzenia na świat: „Nie może być mowy o dialogu tam, gdzie z jakichś taktycznych względów omija się własne przekonania”. Ks. Sadzik wydawał polskie teksty liturgiczne, encykliki i przemówienia papieskie, dokumenty Soboru Watykańskiego II oraz książki religijne, zazwyczaj tłumaczone z obcych języków, ale także polskich autorów, np. pisma Stefana Wyszyńskiego, Karola Wojtyły. Były one w czasach komunistycznych rozpowszechniane w Polsce.
Wszystkie publikacje wydawnictwa były adresowane do polskiego duchowieństwa i inteligencji świeckiej. Ks. Sadzik, który był pod urokiem teologii francuskiej, chciał przekazać polskiemu czytelnikowi najwartościowsze pozycje piśmiennictwa religijnego, co znaczy, że sam musiał je przeczytać i ocenić, był więc krytyczny wobec nich. Sadzikowi zawsze przyświecał ideał doskonałości, stąd szukał najlepszych autorów, ale także grafików i plastyków. Był wrogiem „Działania pośpiesznego, nastawionego na tanie efekty. Nie znosił szmiry i tandety, w myśli, w pisaniu, w sztuce, w życiu” (Pasierb). W przedmowie do Księgi Psalmów (Paris 1979) Miłosza napisał: „Plagą naszego czasu są mędrkowie, którym udało się uchwycić mechanizm bełkotu”.
W XII 1973 założył w Paryżu ośrodek odczytowo-dyskusyjny Centre du Dialogue dla Polaków z kraju i z emigracji. Przeprowadził prawie 50 prelekcji, spotkań autorskich i koncertów wybitnych pisarzy, intelektualistów, polityków o różnych orientacjach politycznych, zawodowych i światopoglądowych. Wśród nich warto wymienić Zygmunta Hertza (†1979), Halinę Mikołajską (†1989), Stefana Kisielewskiego (†1991), Józefa Czapskiego, Zbigniewa Herberta (†1998), Jerzego Giedroycia, Kazimierza Brandysa (†2000), Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (†2000), Olgę Scherer (†2001), Czesława Miłosza (†2004). Ten ostatni z okazji nagrody Nobla zgromadził na swoim spotkaniu 18 XII 1980 (już po śmierci ks. Sadzika) ponad tysiąc uczestników. Przeciętnie jednak na odczyty, które odbywały się raz w miesiącu, przychodziło ok. 100 osób. Ks. Sadzik był przyjacielem Miłosza, inspirując go do przekładu Biblii (także pomagał mu), a ten poświęcił mu jeden ze swoich wierszy (Do Józefa Sadzika 1980, w: Hymn o Perle, Kraków 1983, 106-107) i poprosił o napisanie przedmów do książek. Ks. Janusz Stanisław Pasierb (†1993) zadedykował mu w 1978 utwór W Paryżu (w: Zdejmowanie pieczęci, Warszawa 1982, Pelplin 2006, 35). Brandys pisał o Sadziku: „[...] piękny człowiek, o głębokiej kulturze, tej najgłębszej, jaką rodzi inteligencja połączona z dobrocią”, a Herling-Grudziński żywił wobec księdza „uczucia fascynacji”. Ks. Sadzik zadbał też, by nad artystycznym wykończeniem sali ośrodka Centre du Dialogue przy 25, rue Surcouf w Paryżu pracowali tacy artyści, jak np.: Alina Szapocznikow (†1973, rzeźba umęczonej twarzy Chrystusa), Jan Lebenstein (projektant i wykonawca witraża Apokalipsa, ozdabiającego salę odczytową ośrodka), Roman Cieślewicz (†1996) i Jerzy Chudzik (projektant sali odczytowej). Od 1975 ks. Sadzik był jednocześnie przełożonym domu w Paryżu.
W 1977 przeżył w Polsce pierwszy zawał serca; przebywał w szpitalu Przemienienia Pańskiego w Warszawie, ale szybko na własną prośbę powrócił do Francji. Zmarł nagle po kolejnym ataku serca 26 VIII 1980 w Osny pod Paryżem. Wybrał się wówczas do drukarni, by oddać do druku Księgę Hioba w przekładzie Czesława Miłosza (Paris 1980, napisał tam wstęp Przesłanie Hioba, 5-36) i tam w parę godzin później zmarł. Odszedł po kwadransie prelekcji, którą wygłaszał w nowicjacie pallotyńskim, po zadaniu pytania jednemu z kandydatów, co go skłoniło do wybrania stowarzyszenia. Potem przeszedł jeszcze do pokoju. Zaczęto robić masaż serca. Przybyła karetka reanimacyjna. Zmarł około godz. 17.00. Wypełniło się to, co napisał w testamencie: „Nie jest ważne kto ile zdziała – zależy to najczęściej od niezasłużonych talentów. Liczy się cierpienie złączone z krzyżem Jezusa, liczy się uczciwość i dobroć. [...] Moją śmierć składam w śmierci Chrystusa w nadziei Jego zmartwychwstania”. Wybierając się w ostatnią podróż do Osny, prosił, aby mu odnaleziono fragment w Biblii, gdzie napisano: „Wytrwał, jakby na oczy widział Niewidzialnego” (Hbr 11,27). Ujrzał Go wcześniej, zanim otrzymał odpowiedź. Msza pogrzebowa przy licznym udziale przyjaciół i znajomych została odprawiona 2 IX o godz. 18.00 w kościele polskim w Paryżu. Przybył sekretarz episkopatu Francji. Kazanie wygłosił ks. Zenon Modzelewski, superior regii. We mszy uczestniczyło ok. 30 księży. Świątynia była pełna ludzi. Pochowany został 4 IX na cmentarzu parafialnym w Sułkowicach. Mszy pogrzebowej przewodniczył Franciszek kard. Macharski, jego kolega z czasów studiów we Fryburgu Szwajcarskim. Obecni byli księża z regii: Zenon Modzelewski i Stanisław Ryś, rodak z Sułkowic.
Ksiądz Józef jest autorem artykułu Młody Kościół rwandyjski (PBI 1975, nr 4, 6-10) i numeru 7-8 „Naszej Rodziny”: Będziecie mi świadkami. Pallotyni polscy w Rwandzie (1976), powstałego w 1975 po kilkutygodniowej podróży po tym kraju. Początkowo władze polskie nie zgodziły się na sprowadzenie tego numeru do Polski, gdyż uważały, że lektura tekstów może wpłynąć na zwiększenie powołań zakonnych oraz sugerować katolikom świeckim organizowanie grup apostolskich. Sadzik jest też współautorem (z Piusem Rastem) Pionier de la promotion des laiques (Paris 1964; polskie wydanie: Wincenty Pallotti, Paris 1964, 19852) oraz kilkunastu artykułów zamieszczonych w „Naszej Rodzinie”. Był zaangażowany w tłumaczenie polskiej wersji mszału (jego wydawnictwo opublikowało duży ołtarzowy mszał łacińsko-polski dla kraju i emigracji), katechizmu (jako koordynator wydania) oraz dzieł współczesnych teologów i filozofów. Miłoszowi, poza wstępem do Księgi Hioba, napisał przedmowy: O psalmach (w: Księga psalmów, 7-42) oraz Inne niebo, inna ziemia (w: Ziemia Ulro, Paryż 1977, 7-42). Pozostawił w maszynopisie Medytacje – religijne rozważania na każdy dzień roku, wybrane i tłumaczone z dzieł znanych autorów, a także teksty jego własne, pisane pod inspiracją codziennej lektury (opublikowane w „Naszej Rodzinie” jako Medytacje miesiąca, 1981, nr 4, 4-7, nr 5, 4-6, nr 6, 4-6, nr 7-8, 6-9, nr 10, 8-9, nr 11, 6-9, 1982 nr 2, 4-7, nr 9, 4-7, nr 10, 10-13, 1983 nr 1, 4-7, nr 2, 4-5, nr 3, 4-9, nr 4, 4-7) oraz rozmowy z Miłoszem, które planował wydać po odbyciu jeszcze kilku kolejnych spotkań z poetą. W sumie pisał tylko przymuszany namowami i prośbami albo wymogami domu wydawniczego. W 2015 w Kolekcji „Recogito” ukazały się Wiersze ks. Sadzika. Tworzył je latach 1955-62, a niektóre z nich opublikował w piśmie kleryckim „Nasz Prąd”. Wiersze zebrał i przygotował do druku ks. Marek Wittbrot SAC.
Jak mało kto, umiał aktywnie słuchać, czytać i myśleć. Miał jednak charyzmat spotykania ludzi. Dzięki temu sam był człowiekiem dialogu. Był też obdarzony poczuciem humoru. Jego staranność, dokładność – lepiej perfekcjonizm, zwiększały mu codzienną liczbę godzin pracy, a nadmiar obowiązków przyczynił się do choroby serca. Był człowiekiem tolerancji i wyrozumiałości dla ludzkich błędów. Nie wchodził w cudze sumienia. Nie znosił mentorstwa. Patrzył na innych z łagodnym dystansem, mając dla nich zawsze ciepłe słowo. Kochał swoje kapłaństwo i nie szukał w życiu kompromisów – a w jednym z listów pisał: „Do kapłaństwa jestem przywiązany jak pies”. Nie lubił zaprzątać innych swoją osobą, ale dźwigał ciężar cierpień, które traktował w kategoriach chrześcijańskiego oczyszczenia, o czym pisał w przedmowie do Księgi Hioba. Sam doświadczony cierpieniem, otwierał się na kłopoty innych. Jak pisał – był bliski „Wszystkim zabłąkanym i zagubionym, ponieważ sam doświadczałem zagubienia. [...] Miałem licznych przyjaciół niewierzących, od których nierzadko uczyłem się godności i uczciwości” (z testamentu). „Obcując z Sadzikiem, było się skłonnym wierzyć, że polską kulturę ludową cechuje szczególny arystokratyzm, tłumiony przez okoliczności, ale coraz to dający znać o sobie, może nawet jakiś arystokratyczny humanizm, który jest dzisiaj siłą znacznie większą niż dawniej, kiedy do jego przechowywania rościli pretensję posiadacze herbów i tytułów” (Cz. Miłosz).
Ksiądz Sadzik był powściągliwy i oszczędny w słowach, ale zawsze starannie przygotowany do każdej rozmowy, konferencji, homilii, nauki rekolekcyjnej, odczytu. Wszystko miał napisane starannym, drobnym pismem, łatwym do odczytania. Ład i porządek miał na biurku i w dokumentach. Zawsze był starannie ubrany. Spotkanych ludzi traktował z grzecznością, uprzejmością i dobrym wychowaniem. Był bardzo delikatny wobec innych. Umiał czekać i słuchać. Był wolny od pozy i rutynowych zachowań. Nie obnosił się ze swym kapłaństwem, choć traktował je poważnie. Kochał Kościół i stowarzyszenie, do których tak głęboko należał, podkreślając w swym testamencie, że wiele im zawdzięcza: „Nie zapomniałem nigdy, że w stowarzyszeniu otrzymałem dar kapłaństwa i że słabości moich współbraci są również moimi słabościami”.
Z inicjatywy dyrektor biblioteki Małgorzaty Dzidek i burmistrza Piotra Pułki, Gminna Biblioteka Publiczna w Sułkowicach, otrzymała 29 XII 2013 imię ks. dra Józefa Sadzika. W bibliotece otwarto wystawę poświęconą ks. Sadzikowi. Odsłonięto też pamiątkową tablicę. „Osobę dawnego przyjaciela domu rodziców wspominała Aleksandra Korpal, o ks. Sadziku i swojej korespondencji z Czesławem Miłoszem powiedziała Halina Kozioł, z łezką w oku towarzyszył uroczystości emerytowany redaktor «Klamry» Stefan Bochenek, który od lat zbierał, przechowywał i publikował wspomnienia i pamiątki po obecnym patronie biblioteki” – odnotowano w miejscowym czasopiśmie. Regię Miłosierdzia Bożego reprezentował ks. Aleksander Pietrzyk, superior, który przewodniczył Mszy w kościele parafialnym i wygłosił homilię oraz poświęcił bibliotekę. Obecni byli: ks. Józef Lasak, prowincjał Prowincji Chrystusa Króla, pallotyni z Wadowic, przedstawiciele samorządów i kultury z gminy Sułkowice i powiatu myślenickiego.
Panorama: Prezentacja o ks. dr. Józefie Sadziku (2013). Własność Biblioteki im. Ks. Józefa Sadzika w Sułkowicach (dzięki życzliwości Dyrektor Biblioteki Pani Małgorzaty Dzidek, 9 IV 2016)
Fotografie 1, 3-8: Lata 70-te XX wieku. Archiwum Regii Miłosierdzia Bożego w Paryżu
Fotografia 2: Z okresu kleryckiego
Fotografie 9-11: Pogrzeb ks. Józefa Sadzika w Sułkowicach, 4 IX 1980. Archiwum Regii Miłosierdzia Bożego w Paryżu
Fotografie 12-13: Grób ks. J. Sadzika. Zdjęcia wykonał Aleksander Pietrzyk SAC
Ostatnio zmodyfikowano: 12 stycznia 2015 (uzupełniono 28 grudnia 2016)
Tekst biogramu: Tylus Stanisław, Leksykon polskich pallotynów (1915-2012), Ząbki 2013, 467-470
