Dziś, to jest 4 grudnia 2024, mija rocznica śmierci:
br. Gustaw Lipiński (†1939)
br. Leon Kuczborski (†1979)
ks. Stanisław Zyglewicz (†2016)

Wczoraj, to jest 3.12.2024, miała miejsce rocznica śmierci:
Brak wspomnienia zmarłych

W dniu jutrzejszym, to jest 5.12.2024, przypada rocznica śmierci:
ks. Tadeusz Czulak (†2010)

MAĆKOWSKI Jan od Krzyża, Joannes (1902 – 1952), ksiądz, doktor teologii, superior polskiej regii 1934, pierwszy prowincjał 1935-47, radca prowincjalny, profesor seminarium, rekolekcjonista

Urodził się 23 XI 1902 w Grzybnie (Griebenau), w diecezji chełmińskiej, jako syn Pawła i Franciszki z d. Wiśniewska. Ojciec pracował w majątku i przez długie lata przy kościele jako zakrystian, a matka pomagała przy praniu bielizny kościelnej. Z czasem ojciec przeniósł się do Dębin, dlatego Jan I Komunię Świętą przyjął w kościele parafialnym w Biskupicach. Do szkoły powszechnej uczęszczał w Wybczu, a po ukończeniu pallotyńskiego Collegium Marianum wstąpił w 1923 do stowarzyszenia. Pallotyńską sutannę otrzymał 21 IX 1923 w Sucharach. Pierwszą profesję złożył 7 X 1925 na ręce ks. Wojciecha Turowskiego, a wieczną 7 X 1928 na ręce ks. Stanisława Słaboszewskiego. Studia filozoficzne odbywał w Wadowicach, a teologiczne na Gregorianum w Rzymie; uzyskał tam stopień doktora teologii (1930). Święcenia kapłańskie otrzymał 28 VII 1929 w Wiecznym Mieście z rąk abpa Ignacego Dub-Dubowskiego, doradcy papieskiego ds. wschodnich. Przy tej okazji głęboko utkwiły mu w pamięci słowa pewnego brata kucharza: „Mamy wielu uczonych i doktorów, ale mało mamy świętych. Niech ksiądz będzie świętym kapłanem. [...] Potrzebujemy przede wszystkim świętych kapłanów” – o tym pamiętał do końca życia. Prymicyjną mszę odprawił 4 VIII w kościele parafialnym w Przecznie.

Po powrocie z Rzymu był prefektem w Collegium Marianum (1930-32), a przez kolejne 2 lata rektorem w Chełmnie. 28 V 1934 został mianowany przełożonym – superiorem polskiej regii, a 4 IV 1935 prowincjałem nowo utworzonej polskiej prowincji. Urząd prowincjała pełnił przez 12 lat (1935-47). Do 1939 siedziba prowincjała mieściła się w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście 71, w gmachu kurii warszawskiej. W okresie okupacji hitlerowskiej znalazła schronienie przy ul. Długiej w Warszawie, w gmachu kurii duszpasterstwa wojskowego, gdyż dom przy Krakowskim Przedmieściu został całkowicie zniszczony. Po wojnie siedzibę prowincjała przeniesiono do Ołtarzewa, do budynku WSD. Tytuł prowincji – Chrystus Król – został oficjalnie zatwierdzony przez Radę Generalną 23 III 1942. Funkcjonująca niekiedy w publikacjach data 14 III, najprawdopodobniej dotyczy prośby ks. prowincjała Jana Maćkowskiego, z jaką zwrócił się do Rady Generalnej.

We IX 1939, w czasie obrony Warszawy pozwolił księżom i braciom mieszkającym w domach warszawskich, aby zgłaszali się na ochotnika do służby w PCK. W czasie okupacji pozostał w Warszawie przy ul. Długiej i stamtąd kierował prowincją aż do powstania warszawskiego – wizytował pozostałe 5 placówek (Ołtarzew, Wadowice, Radom i Warszawa – ul. Długa i Skaryszewska) i głosił konferencje ascetyczne. Był spowiednikiem sióstr zakonnych (m.in. sakramentek) i udzielał się w duszpasterstwie jako kaznodzieja w kościołach warszawskich. Angażował się też w pracę charytatywną, gościł u siebie księży tułaczy i pomagał więźniom na Pawiaku, posyłając im przez inne osoby Komunię Świętą w puderniczkach. Był wykładowcą w tajnym seminarium duchownym w Świdrze. Nie należał bezpośrednio do konspiracji, ale brał udział w wielu akcjach wojskowych, oświatowych, charytatywnych i duszpasterskich; to za jego wiedzą odbywały się odprawy kapelanów wojskowych w domu przy kościele garnizonowym; on też akceptował działalność konspiracyjną pallotyńskich kapelanów wojskowych na czele z rektorem domu przy ul. Długiej ks. Franciszkiem Paulińskim.

W czasie powstania warszawskiego przyjmował meldunki od pallotyńskich kapelanów wojskowych. Brat Mieczysław Wróbel podaje, że w kościele garnizonowym głosił kazania do zgrupowania oddziałów AK. Po kapitulacji powstania dostał się do obozu w Pruszkowie, gdzie spełniał obowiązki kapelana obozowego wraz z innymi księżmi pallotynami (W. Bartkowiak, M. Sikora). „Pracował blisko trzy miesiące […]. Zajęty był przez cały dzień: spowiadał, interweniował w celu zwolnienia innych, ułatwiał wydostanie się z obozu, dostarczał żywności i odzieży, pośredniczył w odnalezieniu się członków rodziny, pocieszał i podnosił na duchu, niejednego po wielu latach sprowadził na drogę prawdy i chrześcijańskiego życia. Za tak różnorodną pomoc bardzo wielu wspomina go jeszcze dzisiaj serdecznie i z wdzięcznością” (ks. Józef Wróbel).

Za jego kadencji prowincjalskiej pomimo ciężkich warunków, zwłaszcza okupacji hitlerowskiej – wielkie straty w ludziach i w domach – prowincja polska znacznie się rozrosła w kraju (m.in. Radom, Gdańsk, Ząbkowice Śląskie) i za granicą (Francja, Urugwaj). Zbudowano budynki NSD w Chełmnie. Ksiądz Maćkowski wspierał rozwój pallotynek i Szensztackiego Instytutu Sióstr Maryi w Polsce. Przyczynił się do rozwoju drukarni. Zainicjował rozwój kultu miłosierdzia Bożego. W 1946 udało mu się jeszcze wyjechać do Francji i Rzymu wraz z 3 klerykami wysłanymi wówczas na studia. Powróciwszy do Polski, zwizytował wszystkie placówki i zwołał do Ołtarzewa Kapitułę Prowincjalną (24 IX 1946). Swoje urzędowanie na stanowisku prowincjała zakończył 14 VI 1947.

Następnie został wybrany radcą prowincji (1947). W latach 1948-50 był profesorem teologii moralnej, ascetycznej i etyki w WSD w Ołtarzewie. Przez ostatnie 2 lata życia był misjonarzem ludowym, spowiednikiem sióstr. Przyjął też wicepostulaturę procesu s. Faustyny Kowalskiej (oficjalnie nominowany przez ks. Stanisławem Suwałą 10 I 1952, choć prowincjał ks. Stanisław Czapla wyznaczył go na tę funkcję już 17 X 1951). W jej ramach współpracował z głównym postulatorem ks. S. Suwałą, przestudiował zeznania sióstr, które znały s. Faustynę, przeprowadził z nimi rozmowy, nawiązał kontakt z kierownikami duchowymi mistyczki i przeczytał Dzienniczek. Jego pracę przerwała choroba serca (pierwszy raz w VII 1951 w czasie prowadzenia rekolekcji dla sióstr, a potem, po nieznacznej poprawie stanu zdrowia, po raz drugi jesienią 1951, gdy podjął się rekolekcji podczas wysokiej gorączki). Około miesiąca przebywał w szpitalu Przemienienia Pańskiego, następnie otrzymał urlop zdrowotny w Otwocku. Kiedy powracał do zdrowia, prowincjał zlecił mu kontynuację przygotowań procesu informacyjnego s. Faustyny, ale wskutek pogorszenia stanu zdrowia została ona przerwana.

Z polecenia lekarza wyjechał 2 II 1952 do Krynicy, ale z powodu ostrego klimatu przybył 6 II do Wadowic. Mimo opieki lekarskiej stan zdrowia ks. Maćkowskiego pogarszał się. Konsylium lekarskie z 6 IV podawało uszkodzenie mięśnia sercowego i stan całkowitej niewydolności, które powstało w następstwie długotrwałego nadciśnienia. W Wielkim Tygodniu nastąpiło dalsze pogorszenie zdrowia i przesilenie, tak że konsylium lekarskie z początku maja stwierdzało istotną poprawę. Zaczęto codziennie wynosić go na krześle na kilka godzin do ogrodu, a pod koniec czerwca zaczął zajmować się swoją korespondencją. W dniu likwidacji szkoły na Kopcu przez UB (3 VII 1952) na rozkaz likwidatorów zniesiono go krętymi schodami z piętra do pokoju gościnnego. Od 20 VII zaczął odprawiać mszę i wychodzić do parku o własnych siłach. Jeszcze 26 VIII odprawił mszę i przechadzał się aleją orzechową, oglądając cieplarnię i podziwiając kwiaty. Następnego dnia czuł się już słaby i wcześnie wieczorem położył się do łóżka. Zapadł wtedy w głęboki sen, po którym obudził się, pytając: „Co mi jest?”, a potem zawołał po trzykroć do czuwającej pielęgniarki z zakonu nazaretanek: „Siostro Romano, jak Bóg jest dobry, jak Bóg jest dobry! Będziemy śpiewać Magnificat. »Dobrze« – odrzekła. »Ale później, gdy ojciec wyzdrowieje«. »Nie, zaraz, razem z Mateńką Najświętszą. Siostra też«”. Były to ostatnie jego słowa, potem stracił ponownie przytomność, z której już się nie wybudził.

Śmierć nastąpiła w Wadowicach 29 VIII 1952, na krótko przed północą (22.45). Przy zgonie byli obecni księża i bracia kopieccy, a także kandydaci do stowarzyszenia, odprawiający rekolekcje przed rozpoczęciem nowicjatu. Bezpośrednią przyczyną zgonu była cukrzyca, która pojawiła się gwałtownie. Pogrzeb odbył się 2 IX na Kopcu. Oficjum za zmarłych poprowadzili klerycy z pobliskiego Karmelu. Mszę odprawił ks. prałat Leonard Prochownik (†1963), słowo Boże wygłosił prowincjał ks. S. Czapla, a kondukt pogrzebowy na cmentarz poprowadził ks. kanonik Franciszek Miśkowiec, miejscowy proboszcz. W uroczystościach pogrzebowych wzięli licznie udział współbracia pallotyńscy, karmelici, duchowieństwo diecezjalne, siostry z różnych zgromadzeń zakonnych, rodzina i świeccy z różnych stron Polski. Zmarły został pochowany na cmentarzu pallotyńskim obok grobu ks. Alojzego Majewskiego.

Odznaczał się wiernym przestrzeganiem Ustaw i wielkim oddaniem Bogu i ludziom. Jego ulubionym powiedzeniem było: Serve ordinem et ordo te servat. Czytanie duchowne, różaniec i brewiarz zawsze odmawiał na klęcząco w kaplicy. Jako przełożony dbał o życzliwą atmosferę rodzinną, o wzajemną współpracę; był bardzo ojcowski. Ilustracją tego niech będzie fakt, że podczas wizytacji domu w Częstochowie mało zajmował się księgami rachunkowymi, ale powiedział do przełożonego (ks. S. Uramowski), że woli, aby coś z remontów domu opuścić, niż gdyby trzeba było komuś z członków czegoś odmówić. Szczególnie poświęcał się kierownictwu żeńskich zgromadzeń zakonnych, dlatego spowiadał siostry, prowadził dla nich rekolekcje, udzielał im ustnych rad i prowadził z nimi rozległą korespondencję. We wszelkich trudnościach i w chorobie zachowywał pogodę ducha i niezłomną ufność w pomoc Bożą i opiekę Matki Najświętszej, Królowej Apostołów. Lubił posługiwać się zdaniem W. Pallottiego: „Nie spocznę, póki nie zdobędę najgorętszej – gdyby to było możliwe – nieskończenie doskonałej miłości do naszej, więcej niż Najdroższej Matki Maryi”. Przed wyjazdem na Kapitułę Generalną udał się na Jasną Górę, by prosić Maryję o błogosławieństwo na obrady i na drogę. Od czasów kleryckich rozszerzał kult MB Dobrej Śmierci. Często widywano go z różańcem w ręku.

Przy wielu zajęciach miał czas na przyjmowanie wiernych w sakramencie spowiedzi. „Ks. Maćkowski może być z całą pewnością i słusznością nazwany bohaterem konfesjonału, a może i jego męczennikiem. Każdy dobrze wie, że praca w konfesjonale jest najcięższą pracą kapłańską. Ks. Maćkowski nigdy się od niej nie wymawiał. Przeciwnie, szukał jej. Z konfesjonałem się zrósł. Zasiadał doń z rana, wieczorem i na każde zawołanie. Przesiadywał długie godziny codziennie, nieraz całe dnie do późnej nocy. Prawie zawsze miał penitentów. Słuchał wszystkich, księży, zakonników, zakonnice i nieprzeliczone rzesze wiernych. Wydaje mi się, że konfesjonał przede wszystkim był dla śp. zmarłego ołtarzem, gdzie spalał się bezustannie, gdzie najprawdopodobniej nabył się wady serca, która ostatecznie zaprowadziła go do grobu. Drugim miejscem całopalenia […] była ambona. Mówienie ks. Maćkowskiemu przychodziło ciężko. Miał astmatyczny i ciężki oddech. Mimo to wygłaszał kazań wiele. Udzielał rekolekcji zamkniętych i otwartych oraz misji ludowych. Mówił prosto i z wielkim uczuciem. Gdy mówił o męce Pańskiej, wzruszał się głęboko, nieraz płakał. Poruszał zagadnienia przede wszystkim życia nadprzyrodzonego w duszy ludzkiej. […] wyraził się, że najważniejszą sprawą, to nie budowanie wspaniałych gmachów, nawet kościołów, ale świątyni duszy. […] dla dusz żył, dla nich pracował, za nie się modlił, dla nich umarł”.

Ksiądz Maćkowski był człowiekiem skromnym. Nigdy w rozmowie nie podkreślał swoich czynów. W stosunku do innych kierował się dobrocią i łagodnością, ufając dobrej woli człowieka. Sam za okazaną pomoc i przysługę zawsze wyrażał wdzięczność. W czasie choroby napisał do rektora na Kopcu: „Jestem niezmiernie wdzięczny Kochanemu Księdzu Rektorowi za pomoc udzieloną mi w wyszukaniu mieszkania w Krynicy, za przetransportowanie mnie na miejsce, wreszcie za ofiarę. Niech Pan Jezus stokrotnie wynagrodzi za dobre serce”. Pocieszał strapionych i cierpiących – pisząc m.in. takie słowa: „Kto bowiem miłuje, ten krzyża nie czuje, a choć go czuje, to krzyż miłuje. Miłość wszystko lekkim czyni”. O swojej chorobie napisał wtedy: „Tak to Pan Jezus odsunął mnie od wszystkich i od wszystkiego, chcąc przez to pokazać, że i bez nas Mu dobrze. Ciężko się pogodzić, że człowiek jest inwalidą. Może tutaj się podreperuje moje serce, by przynajmniej nie być ciężarem dla stowarzyszenia”.

Wśród pallotynów byli 3 jego krewni: br. Ludwik Krajniewski (1891-1953), misjonarz w Afryce Południowej, ks. Adam Wiśniewski (1913-87), misjonarz-lekarz w Indiach, ks. Edmund Winklarz (1915-90), redaktor Pallottinum, sekretarz prowincjalny.



Fotografia dolna 1: AP2
Ostatnio zmodyfikowano: 12 stycznia 2015 (uzupełniono 13 marca 2017)
Tekst biogramu: Tylus Stanisław, Leksykon polskich pallotynów (1915-2012), Ząbki 2013, 338-342


Materiały źródłowe

Sprawozdanie ks. prowincjała Jana Maćkowskiego o sytuacji poszczególnych domów pallotyńskich

Dzisiaj, dnia 16 listopada przyjechało z Warszawy do Rzymu kilka sióstr nazaretanek, obywatelek amerykańskich, które prócz listu ks. prowincjała Maćkowskiego, pisanego dnia 12 listopada 1939, przywiozły następujące wiadomości, notowane pod dyktando tegoż ks. prowincjała:

Ks. Prowincjał wraz z członkami rady prowincjalnej i innymi współbraćmi (razem 20) opuścił Warszawę dnia 7 września, udając się do Nowosadów. Droga była okropna. Jednakże dotarli do celu i zostali tam (w Nowosadach) aż do przybycia bolszewików. W drodze powrotnej, w którą wybrali się wszyscy, czekali w Brześciu, przed linią demarkacyjną, dni 17, szukając sposobu przebycia tej linii. Wreszcie udało im się przedrzeć przez „zieloną granicę”. Wrócili do Warszawy (razem 15) dnia 5 listopada.

Siostrom pallotynkom w Rajcy bolszewicy zabrali ziemię i dobytek. Nie mając środków do życia, ani też możliwości pracy, siostry będą musiały opuścić Rajcę. Matka generalna sióstr nazaretanek otrzymała od swoich sióstr z klasztoru w Wilnie wiadomość, że przebywa tam 6 sióstr pallotynek z Rajcy. Podobno wszystkie opuściły Rajcę z wyjątkiem przełożonej i dwóch innych sióstr.

W Berezie został tylko jeden brat (murarz). Wszyscy inni uciekli, gdyż urządzano w tamtejszej okolicy prawdziwą rzeź księży. Proboszcz z Berezy uciekł autem razem z Niemcami.

Dom w Sucharach nasi w pierwszych dniach wojny opuścili wszyscy i rozproszyli się. Niemcy teraz nawet słuchać nie chcą o tym, żeby ktoś z naszych mógł tam zostać.

W domu chełmińskim księży naszych nie ma. Przebywa tam obecnie tylko brat Antoni Gatka, zaangażowany przez Niemców w charakterze palacza. Ks. Wojak uciekł z Chełmna, gdyż ścigała go policja niemiecka. Proboszcz chełmiński został aresztowany. Wikary uszedł z życiem. W kościołach miejskich nie ma żadnych nabożeństw. Lud zbiera się w kościele, aby modlić się i płakać. W kaplicy naszej zamierzali Niemcy urządzić zabawę, ale oficer przeszkodził, wskazując na obrazy i malowanie kaplicy. Potem obrazy pozdejmowano i malowidła religijne zamalowano. Proboszcza po zaaresztowaniu zmuszano do ciężkiej pracy. Starosta, również aresztowany, podobno musi czyścić schody itd. Nasi myślą o założeniu gimnazjum w Chełmnie (w innym domu?, dla kogo?).

[s. 2] Zakład na Kopcu nie uszkodzony, ale kompletnie okradziony. Jest tam obecnie 7 księży i 15 braci. Przygotowują dom dla 300 rodzin (?), ewakuowanych (z Niemiec?). Wszyscy żyją, mają zapasy żywności: zboże i ziemniaki.

W Warszawie wszystko spalone. Nasi mają tylko to, co na sobie noszą. Niektóre dokumenty ks. prowincjał zabrał ze sobą, wszystkie inne spłonęły.

Na Pradze lud chce odbudować kościółek, z którego pozostały tylko mury. Może już na Boże Narodzenie będzie można odprawić pierwsze nabożeństwo. Wtedy można by tam ulokować 4 księży. Kościółek w jednym dniu został zbombardowany, a następnego dnia spłonął. Szaty liturgiczne uratowała ludność przyległych domów. Przed kościółkiem założono cmentarz.

Śp. brat Klemens Petka uległ ranie, zadanej mu kulą karabinu maszynowego z samolotu pod Łęczycą. Miejscowy proboszcz zdążył jeszcze udzielić mu sakramentów świętych.

Śp. brat Stanisław Michalczyk [w tekście błędnie Michał Michalczyk] został zabity w drodze z Ołtarzewa do Berezy. Jeden z naszych księży pochował go.

Ks. Leon Forycki przeszedł pieszo z Chełmna do Ołtarzewa w pierwszych dniach wojny, żeby oddać chłopca Szczurzydłę w opiekę jego brata, kleryka w Ołtarzewie. Stamtąd razem z innymi poszedł na wschód. Po drodze został ranny przez bandy dywersyjne miejscowych komunistów. Kula zraniła mu ramię i przeszyła płuca. Półtorej godziny leżał nieprzytomny, potem ludzie przewieźli go do najbliższego szpitala. Teraz jest w Nowosadach i ma się dobrze.

Ks. Franciszek Pauliński [został] mianowany przez Niemców rektorem Kurii Polowej. Niemcy już zapowiedzieli rewizję Kurii Polowej.

W Bydgoszczy zostało zabitych wielu księży.

W Warszawie znów aresztują księży. Ponownie zostali aresztowani: ks. dr Węglewicz, ks. Detkens (rektor kościoła akademickiego) i ks. prałat Poskrobko (proboszcz parafii św. Floriana).

Dom w Ołtarzewie został ugodzony przez jeden granat. Szkoda niewielka. Obecnie jest tam szpital Czerwonego Krzyża, który zamierza opróżnić dom z dniem 13 listopada, ale może być, że zaraz ulokuje się tam inny szpital. Klerycy mieszkają w kurniku, księża gdzie mogą. Jest obecnie 20 kleryków.

Ks. Gallmann odwiedził nas kilka razy.

Niektórzy bracia wybrali się na zwiady, czy da się przedostać do Francji?

Prześladowanie straszne, zwłaszcza pod bolszewikami. Duch dobry!

*******

Kartka pocztowa ks. Jana Maćkowskiego do ks. Wojciecha Turowskiego (9 XI 1943)

Ks. prowincjał Jan Maćkowski informuje adresata o sytuacji w polskiej prowincji. W treści korespondencji możemy przeczytać, że ks. Maćkowski dalej nie ma łączności z generałem ks. Karlem Hoffmannem. Zastępuje go ks. Wojciech Turowski, rezydujący w Lizbonie, który pełni funkcję delegata generalnego dla wszystkich domów i prowincji, pozbawionych bezpośredniej łączności z Zarządem Generalnym. To od niego ksiądz prowincjał otrzymał pismo „Analecta” i „Kalendaria”. Ks. Maćkowski dużo miejsca poświęcił sytuacji domu kopieckiego (profesja kleryków, śmierć ks. Zygfryda Pluty, zabranie budynku kopieckiego przez okupantów niemieckich na szkołę lotniczą, a stąd przeniesienie seminarium do budynku przy kościele Grobu MB w Brodach). Pisze też o śmierci ks. Szczepana Gracza, ale fakt śmierci ks. Tomasza Mąciora jest ciągle niepewny, ponieważ krążą na ten temat różne wieści. Ks. Alojzy Majewski po aresztowaniu St. Bonieckiego w Tomczycach przeniósł się do Borowiny w parafii Klwów. Podaje do wiadomości fakt wybrania dwóch nowych radców prowincjalnych: ks. Józefa Wróbla i ks. Józefa Szykowskiego oraz namalowania dwóch nowych obrazów Wincentego Pallottiego. Korespondencja zawiera też wieści z Francji (otwarcie gimnazjum w Chevilly, niezdecydowanie kl. Antoniego Czapli na rozpoczęcie studiów i pozdrowienia od ks. Franciszka Cegiełki – w tym czasie przebywał w Dachau) i USA (pobyt ks. Mieczysława Curzydły i ks. Franciszka Wadowskiego). Jest też mowa o pallotynkach (w Rajcy spalono im zabudowania gospodarcze i oficynę, a część sióstr przeniosła się do Łap). Z wydarzeń pozapallotyńskich ks. Maćkowski odnotowuje powtórny pogrzeb kard. Aleksandra Kakowskiego na Bródnie (29 X 1943) oraz śmierć i pogrzeb ks. Wacława Gieburowskiego (†27 IX 1943), dyrygenta chóralnego, kompozytora i muzykologa, który podczas wojny mieszkał na Skaryszewskiej. Pseudonim Jan Boży, umieszczony w dopisku karty odnosi się do ks. J. Maćkowskiego.


Oryginał: Archiwum Generalne Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego w Rzymie. Tabularium Generale SAC. Provincia Polona. Regimen 1941-1947. Fascicolo 2. Kartka pocztowa ks. Jana Maćkowskiego do ks. Wojciecha Turowskiego, Warszawa 9.11.1943.

Warszawa, dnia 9 listopada 1943 r.

†

Kochany i Drogi Wojciechu!

Kartkę lotniczą z dnia 18 X otrzymałem na Wszystkich Świętych. Jestem Ci bardzo wdzięczny za pamięć i życzenia imieninowe. Martwię się Twoim zdrowiem. Cóż to jest, że ciągle niedomagasz. Pewno, że dziś pracy i kłopotów nikomu nie brak. Najgorzej jak nerwy nie dopisują. Dobrze, że Mietek i Franek pisują do Ciebie. Pomodlę się w ich siedemdziesięciu intencjach i w połowie gregorianki. Do mnie od nich nic nie dociera. Teraz zerwana jest łączność i z Karolem. Całe szczęście, że mam jeszcze Ciebie.

Nie wiem, czy Ci pisałem o śmierci Zygfryda Pluty. Umarł 10 IX na Kopcu. Całe jego życie było jednym pasmem cierpień. Znosił je spokojnie, z poddaniem się woli Bożej. Ostatnie dni posunęły jego cierpliwość do heroizmu. Od dnia święceń 2 V br. odprawił do 15 Mszy św. To była jego największa radość. Kochał bardzo Stowarzyszenie. Umierał z Najśw. Imionami Jezusa, Maryi i Józefa na ustach, całując naprzemian krzyż profesyjny, różaniec i szkaplerz. Zwłoki jego pochowano na naszym cmentarzu na Kopcu.

W tej chwili, kiedy ten list piszę 4 XI jestem na Kopcu. Chrystus Król przyniósł bowiem wiadomość, że Kopiec ma być opróżniony dla wojska, prócz kaplicy, zakrystii i gospodarstwa. Osiem dni pozostawiono na wyprowadzkę. Całe bractwo rozsypało się po znajomych na Zaskawiu. Teologowie zaś uda[odwrotna strona kartki]li się do Kalwarii i zamieszkali przy kościele-grobie Matki Najśw. pod Lanckoroną. Przy przeprowadzce humoru nie brak. Ołtarzew od tego czasu czeka również na gości.

Ostatnio miałem wiadomość, że Mącior żyje. Sam jednak nic jeszcze nie dał o sobie słyszeć. A może to tylko plotka. W każdym razie pochodzi z trzech różnych źródeł. W Rajcy bandy spaliły zabudowania gospodarcze i oficynę. Pozostał tylko dworek. Stamtąd przyjechały do mnie trzy siostry. Trzy jeszcze pozostały na miejscu. Matka zaś jest w szpitalu w Łapach, pow. Białystok, tam pracuje z jedną córką. Gracz umarł 11 XI 1942. Czesław otwiera małe sem. w Chevilly. Antek Czapla miał rozpocząć studia już na fest, ale jakoś jeszcze się nie zjawił u Czesława. W tych dniach 29 ub. m. pochowaliśmy kard. Kakowskiego na Bródnie. Do tego czasu leżał w katedrze. Umarł również u nas na Pradze Wacław Gieburowski, starszy dyrygent. Zamieszkał u Józia. Dobrze mu tam było i nam również. Adamski odprawił Mszę św., a kan. Zborowski zaprowadził go na Powązki. „Analecta” i Kalendaria otrzymaliśmy z podziękowaniem dla wysyłającego. Senior Majewski wyprowadził się z Tomczyc. Boniecki [dziura po dziurkaczu, brak jednego wyrazu, prawdopodobnie zaaresztowany], pozostał tylko Czesio, kaleka i p. Maria. Zabudowania gospodarcze spaliły się. Majewski jest na razie w Borowinie k. Nowego Miasta. Ma przyjechać na Kopiec, ale dobrze, że go tu nie ma, bo starsi ludzie ciężko takie rzeczy przeżywają. Ostatnio otrzymałem jedną paczkę sardynek i jedną owocu suszonego. Na Kopcu otrzymali 5 paczek sardynek. Bóg zapłać za pamięć. Mam nowych radców Józefa Wróbla i Józka z Pragi. Cegiełka i inni pozdrawiają Ciebie. Mamy dwa obrazy Założyciela. Dość udane.

Pozdrawiam Cię bardzo serdecznie w Chrystusie wraz z całą rodziną i Matuchnie Najśw. gorąco polecam. Kopiec pozdrawia b. serdecznie.

Twój Jaś

15 VIII złożyło pierwszą swoją profesję siedmiu kleryków i 2 braci.

Baumgart Władek u Jana Bożego śpiewa [4-5 wyrazów nie można odczytać, z powodu ubytków karty]

*******

Ks. Jan Maćkowski w oczach dziecka (wspomnienia po latach)

Urodziłam się w 1937 r. w Chełmnie. Z opowiadań rodziców wiem, że przed wojną byli oni zaprzyjaźnieni z grupą księży ze Stowarzyszenia Księży i Braci Pallotynów z Chełmna, w tym z księdzem prowincjałem Janem Maćkowskim. Właśnie w 1937 r., z okazji mojego urodzenia, ksiądz prowincjał przywiózł dla mnie z Rzymu srebrny maleńki pierścionek ze Świętą Tereską, poświęcony osobiście przez Ojca Świętego Piusa XI. Jak podrosłam nosiłam go najpierw na kciuku, potem kolejno na pozostałych palcach, aż do najmniejszego. Niestety po wojnie zaginął mi, kiedy chodziłam już do szkoły we Wrocławiu.

W 1939 r. rodzice uciekając z Chełmna przed Niemcami wyemigrowali do centrum kraju. Rodzina ojca, z dziada pradziada rodowici wrocławianie, po I wojnie przeprowadzili się do Wielkopolski, a ojciec na Pomorze, gdzie swoją afiszowaną polskością naraził się dość licznej tam ludności pochodzenia niemieckiego. Przez kilka miesięcy mieszkaliśmy w Warszawie u Księży Pallotynów, na Długiej. Ponoć, jako wszędobylski maluch, byłam stałym gościem kaplicy, do której sama biegałam prosto z naszego przejściowego lokum. Później zamieszkaliśmy w kamienicy przy ul. Piusa XI, w pobliżu Alei Ujazdowskich. Ten okres pamiętam już z autopsji. Ksiądz Maćkowski był częstym naszym gościem. Zapamiętałam Go jako dużego, zawsze pogodnego, cudownie życzliwego księdza, który obdarowywał mnie słodyczami i innymi niespodziankami, chowanymi w kieszeniach sutanny. Był normalnym przyjacielem dziecka, bez nadmiernego demonstrowania pobożności i wielkiego sacrum, czy użalania się nad wojennymi okropnościami. W domu często gościli również inni księża pallotyni (i bracia chyba też, ale nazwisk nie pamiętam), którzy zachowywali się podobnie, czyli tak zwyczajnie. Wzajemne stosunki dorosłych były zdecydowanie partnerskie, nikt w domu nie traktował czołobitnie żadnych znajomych. Również księża byli normalnymi, sympatycznymi, dobrymi i uczciwymi ludźmi. I chyba to miało największe znaczenie. Może dzięki temu moje najwcześniejsze dzieciństwo, aż do pójścia do szkoły było radosne i spokojne, z zabawami w pobliskim Parku Ujazdowskim, letnimi wycieczkami do Świdra, ale również z sypaniem kwiatków w kościele Świętego Aleksandra. W wieku 6 lat poszłam do szkoły, również na Piusa w pobliżu Marszałkowskiej. Jak byłam już starsza, więcej rozumiałam, a życie w Warszawie stawało się coraz trudniejsze. Przyjaźń z Księżmi Pallotynami trwała niezmiennie.

Wszystko skończyło się 1 sierpnia 1944 r. Niemcy wywieźli ojca do obozu w Berlinie, a myśmy z mamą i siostrami urzędowały dalej na Piusa, aż do końca powstania, do początków października, kiedy to wywieziono nas do obozu przejściowego w Pruszkowie. Tam odnalazł nas ksiądz Maćkowski. Jak zwykle była też prawdziwa niespodzianka – całkiem spora porcja cukru w normalnej wielkości kopercie.

Ojciec, który jak mantrę całe życie powtarzał, że Wrocław kiedyś znów będzie polski, zaraz po wojnie wywiózł nas na sławetne Ziemie Odzyskane. Kontakty z niektórymi Księżmi Pallotynami, w tym z Księdzem Prowincjałem nieśmiało odżywały. Pamiętam zażarte czasami dyskusje w tym gronie na bardzo trudne tematy. M.in. mój ojciec był zdecydowanym przeciwnikiem celibatu. Naturalnie stanowiło to przedmiot kontrowersji, niemniej bez odsądzania go od czci i wiary. Każdy miał prawo do własnych poglądów, za co jestem uczestnikom tych dyskusji wdzięczna. Mimo, że w domu rodziców mieszkałam do końca studiów, nie wiem jednak jakie były dalsze losy tych przyjaźni i kontaktów rodziców z księdzem Maćkowskim, a później wyjechałam na drugi koniec Polski i nie zdążyłam porozmawiać, szczególnie z tatą, na ten jak i wiele innych jeszcze tematów.

(11 stycznia 2016)

Maria EBELT