Ksiądz Michał Kordecki wobec inwigilacji władz komunistycznych
Opowiadano, że kiedyś podsunięto mu do podpisu, w okresie stalinowskim, Apel Sztokholmski. Ksiądz Kordecki obejrzał podaną mu listę, wziął pióro do ręki i napisał: „Wierzę w Jednego Boga. Nigdy nie współpracowałem i nie będę współpracował z bezbożnikami”. I wtedy podpisał podsunięty mu papier. Oczywiście wywołało to wielką konsternację i złość miejscowych władz.
Ksiądz Kordecki miał też szereg przepraw z Urzędem Bezpieczeństwa. Przesłuchiwany, zachowywał tak wielki spokój, że budził zdumienie przesłuchujących go oficerów. Doszło do tego, że jeden z nich wykrzyknął: – Ksiądz nas maltretuje! – Ja – rzekł ksiądz Kordecki szelmowsko się uśmiechając – przecież to ja jestem w waszej mocy. A później dodał: – Człowiek, który wierzy, nie boi się takich przesłuchań. A wy – powiedział uśmiechając się do nich – musicie się jeszcze sporo poduczyć.
Innym razem jego cywilnej odwagi mieli okazję doświadczyć funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa w mieście Ząbkowice Śląskie, kiedy przesłuchiwali go za niecenzuralne wypowiedzi. Tak ich zdenerwował swoim spokojem, iż zaczęli mu grozić, że go wykończą, że zgnije w więzieniu. A on patrzył na nich swoimi stalowymi oczyma, myśląc sobie w duszy: Cóż wy, chłopcy, możecie mi zrobić. Bez woli Bożej ani jeden włos nie spadnie mi z głowy. Miał ich wprawdzie niewiele, ale zawsze… Odzywał się do nich, kiedy chciał, udzielał odpowiedzi od ich zachowania się. – Wolałem – mówił później – tych wrzeszczących, gdyż oni byli prawdziwsi od tych udających dobrych. A w sumie to patrzyłem na nich jak na chłopców, którym polecono wykonać zadanie przesłuchania księdza. Szkoda tylko, że robili to w niewłaściwy sposób.
Dano w końcu spokój widząc, że nie da się go ani przekupić, ani ułagodzić, a tym bardziej zastraszyć. – Ksiądz jest niesamowity – mówili mu czasem na odchodne. A on uśmiechał się po swojemu i patrzył na nich jasnymi oczyma.
Tak najczęściej kończyły się spotkania księdza Kordeckiego z panami ze służb specjalnych.
[Jan Pałyga, Tylko Bóg, Poznań 1992, 34-35]
===========================
Ojciec Michał Kordecki we wspomnieniach i anegdotach
Miał błyskotliwą inteligencję. Uwidaczniała się ona, między innymi w ciętych replikach lub powiedzonkach, które były znane nie tylko w naszych domach, ale i szerzej.
Jeden z ołtarzewskich księży widział, jak Michał spiesząc się do pociągu, który miał za chwilę odjechać, prosił kogoś będącego blisko kasy, by mu kupił bilet. Wtedy rozjazgotała się kobieta stojąca w kolejce krzycząc, że księża są najgorsi, bo myślą, że im się wszystko należy. Na to ksiądz Kordecki swoim tubalnym głosem odpowiedział: – Kiedy na panią patrzę, to mam takie uczucie, jakbym tłustą pluskwę rozgryzł między zębami. Powiedzonko to zrobiło duża karierę w Seminarium. […]
W czasie jazdy pociągiem jeden z młodych ludzi zaczął sobie pokpiwać z łysiny księdza Kordeckiego. Ten spojrzał na niego i jakby od niechcenia zauważył: – A wie pan, gdyby Pan Bóg dał mi pańską głowę, to nałożyłbym na nią portki i przewiązał paskiem. – Pasażerowie w przedziale wybuchnęli śmiechem, a niefortunny dowcipniś szybko się ulotnił. […]
Zaproszony w zastępstwie na rekolekcje do jednego ze zgromadzeń żeńskich, siedząc we własnym pokoju słyszał instrukcję, jakiej udzielała przełożona siostrze, która miała się nim opiekować. – Niech mu siostra da do zrozumienia – mówiła przełożona – żeby mówił krótko i treściwie.
Następnego ranka ksiądz Kordecki wygłosił następującą naukę: – Stosując się do zaleceń siostry przełożonej, które słyszałem przez niedomknięte drzwi, będę mówił krótko. Czy treściwie, osądźcie same. Wyszłyście ze świata – mówił – i świat nic nie stracił, przyszłyście do zakonu i zakon nic nie zyskał. Byłyście głupie i głupie będziecie. Amen. Zapanowała niebywała konsternacja. Matka przełożona cała w pąsach. Ksiądz Kordecki śmiejąc się powiedział: – Nie martwcie się, będę wam głosił konferencje rekolekcyjne. Na przyszłość jednak wystrzegajcie się tego rodzaju instrukcji, a jak będziecie ją już dawały, to dobrze popatrzcie, czy drzwi są zamknięte. […]
[Jan Pałyga, Tylko Bóg, Poznań 1992, 37-38]
W rozmowie na temat modlitwy ktoś powiedział księdzu Kordeckiemu, że nie lubi naprzykrzać się Bogu, powtarzając swoje potrzeby. – Na pewno – odpowiedział – Pan Bóg nie ma sklerozy, żeby nie spamiętał, jak się Go o coś raz poprosiło.
[Pałyga, s. 38-39]
Przygotowując nowicjuszy do życia, ksiądz Kordecki wystawiał ich na różne próby. Jesienią, już nie pamiętam którego roku, nowicjusze zostali wysłani do zrywania jabłek. Przed pracą ksiądz Kordecki zapowiedział im, że nie wolno im jeść zrywanych owoców i dodał z uśmiechem: – Chyba, że powącha je krowa. Nowicjusze bez słowa poszli do pracy, a ksiądz Kordecki wrócił do siebie. Jakież było jego zdziwienie, a potem gniew, kiedy po pewnym czasie przyszedł do kleryków i zobaczył, jak najspokojniej w świecie zajadali jabłka. – Przecież wam zakazałem – powiedział ostrym głosem. – Tak, to prawda – potwierdził odpowiedzialny za organizację pracy kleryk. – To jest wyraźne nieposłuszeństwo! – zagrzmiał ksiądz Kordecki. – Nie, proszę księdza magistra – zaoponował kleryk – ksiądz magister zrobił pewną klauzulę… – Jaką klauzulę? Ksiądz Kordecki patrząc na kleryków, którzy trzymali nadgryzione jabłka w rękach, gwałtownie sobie przypomniał, jaka to mogła być klauzula. Tymczasem kleryk mówił dalej. – Ksiądz magister powiedział nam, że możemy jeść te jabłka, które powącha krowa. Narwaliśmy więc jabłek i daliśmy je powąchać krowie. Po dopełnieniu tego warunku – mówił z udaną powagą kleryk – zgodnie z pozwoleniem zaczęliśmy je konsumować. Jeszcze nie skończył swego wywodu, kiedy ksiądz Kordecki wybuchnął tak potężnym śmiechem, że pasące się w pobliżu konie przysiadły na zadach. A mistrz nowicjatu klepiąc się po udach powtarzał: A to ci dopiero, ale mnie wykiwali… Próba ta przeszła do legendy.
[Pałyga, s. 114-115]
Opracował i przygotował do druku Stanisław Tylus SAC
Indeks zmarłych według daty śmierci
Indeks zmarłych z podziałem na lata śmierci
Miejsca spoczynku polskich pallotynów wraz ze zdjęciami
Ci, co odeszli ze Stowarzyszenia
Więzi Kardynała Franciszka Macharskiego z pallotynami
Rocznice pallotyńskich wydarzeń
Ks. Stanisław Jurkowski SAC, duszpasterz polonijny we Francji
Liber mortuorum w latach 2020-2022. Przeszłość i przyszłość
1. Krótka historia strony Liber mortuorum
a) Pierwsze biogramy zmarłych pallotynów ukazały się na stronie internetowej WSD Ołtarzew w styczniu 2007 r. Autorem ich był ks. Janusz Dyl SAC, który tworzył je pod niezrealizowaną przez niego „Księgę zmarłych pallotynów”. W maju 2009 r., wraz z przebudową strony internetowej, zostały one zastąpione życiorysami, które również pochodziły z książki ks. Dyla pt. Pallotyni w Polsce w latach 1907-1947, Lublin 2001, s. 397-475. Te krótkie biogramy zostały doprowadzone do lat 1998-99 (nie były też kompletne i nie uwzględniały członków Regii Miłosierdzia Bożego). Od tego czasu ks. Stanisław Tylus SAC sporządził Indeks zmarłych według daty śmierci i dołączył wszystkie brakujące życiorysy zarówno z obu polskich prowincji, jak i Regii Miłosierdzia Bożego. Na stronie Seminarium ołtarzewskiego biogramy te istniały do 2013 r.
b) Nowe, obecnie istniejące biogramy zmarłych pallotynów, zostały napisane przez ks. Stanisława Tylusa SAC. W 2011 r. zostały one umieszczone na stronie http://www.pallotyni.pl, pod nazwą LIBER MORTUORUM. Początkowo były to tylko biogramy polskich pallotynów i przełożonych generalnych Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego oraz życiorysy pallotynek. Poszerzona i poprawiona ich wersja (ale bez pallotynek i przełożonych generalnych pallotynów) została opublikowana drukiem (Tylus Stanisław, Leksykon polskich pallotynów 1915-2012, Ząbki 2013, ss. 694).
c) W latach 2013-15 strona Liber mortuorum (http://pallotyni.eu/Liber.mortuorum/zmarli_index.php) została poszerzona o życiorysy pallotynów i pallotynek pochodzenia polskiego oraz ekspallotynów, którzy zmarli jako księża diecezjalni lub w innym instytucie życia zakonnego. Od listopada 2014 r. dołączone zostały też biogramy pallotynek pracujących w Polsce lub pochodzących z terenów polskich, jak również ich przełożone generalne. W 2015 r. rozszerzono zakres przedmiotowy strony o nowe kategorie: Słudzy Boży spoza Polski i Niemieccy pallotyni działający przed 1945 r. na obecnych ziemiach polskich. Niezależnie od tego uaktualniane były kategorie Polskich pallotynów i Pallotynek, którzy odeszli do wieczności w okresie lat 2013-15. W celu szybszego znalezienia poszukiwanego biogramu przemodelowano Indeks zmarłych według daty śmierci oraz sporządzono nowy Alfabetyczny indeks zmarłych oraz Indeks zmarłych z podziałem na lata śmierci.
d) W listopadzie 2017 r. strona została umieszczona w domenie https://LiberMortuorum.pl/
skąd jej zawartość jest dostępna w serwisach takich jak: http://www.pallotyni.pl, http://sac.org.pl
e) W 2015 r. strona Liber mortuorum aktualizowana była kilkanaście razy. Pojawiło się na niej 88 nowych biogramów, głównie pallotynek (65). Tego roku, praktycznie w 50% istniejących biogramów, zostały wprowadzone liczne uzupełnienia i poszerzenia, a także poprawiono zauważone błędy. Zmiany w poszczególnych biogramach sygnalizowane są informacjami naniesionymi pod konkretnym biogramem. Pod określeniem Zmienione lub Uzupełnione biogramy autor ma na myśli nie tylko istotną lub większą partię zmian, ale i pewne drobne informacje, które pojawiały się niezależnie od ich zaznaczenia. W 2016 r. dodano 28 nowych biogramów, zaś w 2017 r. pojawiło się 14 biogramów.
2. Stan aktualny biogramów
a) W latach 2018-2021 strona Liber mortuorum poszerzyła się o 24 nowych biogramów. W grupie Polskich pallotynów i Pallotynek znalazły się następujące biogramy: s. Speransa Joniec (†11 II 2018), s. Teresa Matula (†1 VI 2018), ks. Jerzy Maj (†24 VI 2018), br. Jan Bandoszek (†28 VII 2018), ks. Tadeusz Płonka (†24 VIII 2018), ks. Bogdan Kusznir (†26 VIII 2018), s. Majola Rataj (†6 XI 2018) , s. Jadwiga Waszczeniuk (†17 XI 2018), ks. Józef Świerkosz (†20 XII 2018) , ks. Andrzej Biernacki (†23 XII 2018), s. Władysława Sitarz (†27 IV 2019) , s. Helena Szaniawska (†22 VII 2019), ks. Witalij Wezdeckij (†24 VIII 2019), s. Martyna Gumul (†9 IX 2019), s. Estera Stachnik (†20 IX 2019), ks. Kazimierz Czulak (†29 IX 2019), br. Tadeusz Wojciechowski (†12 XII 2019), ks. Stanisław Kobielus (†3 I 2020), br. Jan Cuper (†18 II 2020), ks. Józef Żemlok (†16 III 2020) i ks. Józef Liszewski (†18 III 2020). ks. Żemlok Józef (†16 III 2020), ks. Liszewski Józef (†18 III 2020), ks. Kantor Wiesław (†5 V 2020), ks. Latoń Jan (†7 V 2020), s. Wołosewicz Wirginitas (†17 V 2020), s. Hetnał Maria (†14 VI 2020), s. Otta Agnieszka (†14 VII 2020), ks. Korycki Jan (†31 VII 2020), ks. Szewczul Jerzy (†6 X 2020), s. Smentoch Kryspina (†14 X 2020), s. Suchecka Zofia (†19 X 2020), ks. Domagała Stefan (†24 X 2020), ks. Dragiel Mirosław (†30 X 2020), ks. Pytka Kazimierz (†5 XI 2020), ks. Domański Ryszard (†10 XI 2020), ks. Młodawski Grzegorz (†22 XI 2020), ks. Lisiak Józef (†27 XII 2020), s. Klekowska Mariola (†27 XII 2020), ks. Dzwonkowski Roman (†30 XI 2020), s. Wojtczak Urszula (†9 I 2021), ks. Błaszczak Jerzy (†15 I 2021), ks. Rykaczewski Tadeusz (†9 II 2021), ks. Czulak Antoni (†23 IV 2021), ks. Daniel Edward (†17 IV 2021), s. Gojtowska Agnieszka (†27 V 2021), ks. Nowak Kazimierz (†14 V 2021), s. Pruszyńska Zefiryna (†1 V 2021), ks. Zając Jan (†4 VII 2021), ks. Kot Jan (†8 VII 2021), ks. Mugobe Banuni Ignace (†26 VII 2021), ks. Kończak Jan (†11 VIII 2021), ks. Stachera Kazimierz (†24 VIII 2021), ks. Orlikowski Stanisław (†9 X 2021) i br. Dziczkiewicz Franciszek (†21 X 2021). Grupę Przełożonych Generalnych i pallotyńskich biskupów reprezentują: bp Konrad Walter (†20 IX 2018), bp Thomas Thennatt (†14 XII 2018), bp Alojzy Orszulik (†21 II 2019) i abp Hoser Henryk (†13 VIII 2021).
Tabela. Stan aktualny biogramów na koniec grudnia 2014-2022 r.
Kategorie pallotyńskich biogramów | XII | XII | XII | XII |
XII |
XII |
XII |
XII 2021 |
2022 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Polscy pallotyni | 368 | 377 | 387 | 395 | 401 | 404 | 419 | 431 | +10 |
Pallotyni polskiego pochodzenia (*) | 14 | 16 | 18 | 18 | 18 | 18 | 18 | ||
Przełożeni generalni i biskupi | 19 | 19 | 20 | 22 | 23 | 25 | 25 | 26 | |
Słudzy Boży spoza Polski | -- | 5 | 6 | 6 | 6 | 6 | 6 | ||
Niemieccy pallotyni działający przed 1945 r. na obecnych ziemiach polskich (✺) | -- | 7 | 11 | 13 | 13 | 13 | 13 | ||
Ekspallotyni (**) | 23 | 23 | 25 | 25 | 25 | 25 | 25 | ||
Pallotynki (przełożone generalne i siostry pracujące w Polsce lub pochodzące z terenów polskich zostały oznaczone znakiem ☼) | 47 | 112 | 113 | 114 | 118 | 122 | 127 | 130 | |
Przyjaciele SAC i ci, co odeszli od Stowarzyszenia | -- | -- | 7 | 8 | 8 | 8 | 9 | ||
Razem | 471 | 559 | 587 | 601 | 612 | 621 | 633 | 649 | +10 |
b) W latach 2018-19 autor strony przeprowadził kwerendę materiałów zawartych w archiwum domu pallotyńskiego w Gdańsku (dom przy ul. Elżbietańskiej). Niezależnie od tego, trwała kwerenda materiałów w Archiwum Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie. Szerokiemu badaniu poddawane były materiały, które autor strony pozyskał wcześniej w Archiwum Generalnym Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego w Rzymie, w Archiwum Regii Miłosierdzia Bożego w Paryżu i w Archiwum Sekretariatu Prowincji Zwiastowania Pańskiego w Poznaniu. Wiele nowych informacji autor otrzymał od osób prywatnych i instytucji. Istniejące biogramy są systematycznie wzbogacane o fotografie, zarówno portretowe, jak i grupowe (sytuacyjne). Zdjęcia pochodzą głównie ze zbiorów Archiwum Prowincji Chrystusa Króla, ale i wielu osób prywatnych, którym pragnę jeszcze raz serdecznie podziękować
3. Zrealizowane plany z ubiegłych lat (zapowiadane i niezapowiadane)
a) Z dniem 12 stycznia 2015 r. zostały wymienione na stronie Liber mortuorum wszystkie dotychczasowe wersje życiorysów pallotynów polskich zmarłych do 2012 r. W ich miejsce wprowadzono biogramy zaczerpnięte z publikacji autora strony (Tylus Stanisław, Leksykon polskich pallotynów 1915-2012, Ząbki 2013). Inne kategorie pozostały bez zmian.
b) Zgodnie z zapowiedziami od sierpnia 2015 r. włączane są stopniowo do strony Liber mortuorum biogramy niemieckich pallotynów, działających przed 1945 r. na obecnych ziemiach polskich. Na chwilę obecną włączono biogramy 13 niemieckich pallotynów, umieszczając przy ich nazwisku symbol ✺.
c) Spośród nie sygnalizowanych wcześniej zmian na stronie Liber mortuorum pojawiła się od maja 2015 r. nowa grupa biogramów, to jest pallotyńskich sług Bożych spoza Polski. Obecnie w jej ramach można znaleźć 6 biogramów. Są to życiorysy: bł. Richarda Henkesa (†1945), bł. Elisabetty Sanny Porcu (†1857), Josefa Englinga (†1918), Josefa Kentenicha (†1968), Franza Reinischa (†1942) i bpa Heinricha Vietera (†1914).
d) Wśród nowych inicjatyw, nie sygnalizowanych wcześniej, należy wymienić dział Materiały źródłowe. Dział ma za zadanie poszerzać naszą wiedzę na temat życia i działalności zmarłego.
e) Dołączono również Miejsca spoczynku polskich pallotynów. Jest to alfabetyczny układ według miejsc pochówków, w których złożono zmarłych Współbraci. Obejmuje zarówno obszar Polski, jak i całego świata. Na końcu listy umieszczono też miejsca pochówków pallotynów z niemieckiej Prowincji Świętej Trójcy, spoczywających na ziemi polskiej, pallotynek i ekspallotynów. Pierwotna wersja została umieszczona 31 października 2015 r.
f) W styczniu 2016 r. umieszczono na stronie Liber mortuorum biogram ks. Antoniego Słomkowskiego †1982, kapłana archidiecezji gnieźnieńskiej, profesora i rektora KUL (i materiały źródłowe, którymi są jego wspomnienia na temat kontaktów z pallotynami), zapoczątkowując w ten sposób grupę przyjaciół SAC. Grupa aktualnie obejmuje 8 nazwisk i będzie ona stopniowo realizowana w najbliższych latach.
g) Uzupełniono i poszerzono biografie w kategorii Niemieccy pallotyni działający przed 1945 r. na obecnych ziemiach polskich i Pallotyńscy słudzy Boży spoza Polski. Kontynuowane będą dalsze prace nad uzupełnianiem i poszerzaniem dotychczasowych biogramów, bowiem kwerenda materiałów archiwalnych dostarcza wiele nowych i nieznanych do tej pory informacji.
h) Na początku 2016 r. dołączono do strony Liber mortuorum zestawienie chronologiczne, które zostało zatytułowane: Rocznice pallotyńskich wydarzeń przypadających w 2016 roku. Autor strony zestawił wydarzenia, jakie dokonały się w latach: 1916 (100 lat temu), 1941 (75 lat temu), 1966 (50 lat temu) i 1991 (25 lat temu). W 2020 r. w miejsce w.w. Rocznic pojawi się Kalendarium pallotyńskie, które autor systematycznie publikuje na swoim profilu FB - https://www.facebook.com/profile.php?id=100012227057005.
i) Spośród innych planów na rok 2020 jawią się następujące: zakończenie Kalendarium dziejów Regii Miłosierdzia Bożego (1946-2019) i sporządzenie Historii domów pallotyńskich należących do Prowincji Chrystusa Króla.
5. Uwagi i prośba o materiały
Wszystkich zainteresowanych biogramami zmarłych pallotynów lub pallotynek proszę o ewentualne spostrzeżenia i uwagi dotyczące treści biogramu lub innych kwestii. Ponadto zachęcam Wszystkich do przekazywania fotografii, informacji lub materiałów (jeśli trzeba, oczywiście do zwrotu) na adres e-mailowy: stansac@wp.pl lub listownie na adres: Pallotyński Instytut Historyczny, ul. Skaryszewska 12, 03-802 Warszawa.
Stroną techniczną Liber mortuorum już od 11 lat (od 2009 r.) zajmuje się Pan Donat Jaroszewski. Za lata współpracy, cierpliwość i wszelaką pomoc w tym zakresie jestem Mu bardzo wdzięczny.
Warszawa 4 III 2020
Stanisław Tylus SAC
Publikacja Leksykon polskich pallotynów zawiera 356 biogramów polskich pallotynów zmarłych w latach 1915-2012. W książce został zastosowany układ alfabetyczny. Do biogramów zostały dołączone fotografie portretowe. Pod każdym biogramem została zamieszczona literatura, zawierająca bibliografię przedmiotową. Publikację zamyka indeks osobowy.
Podstawę źródłową niniejszej pracy stanowią akta osobowe zgromadzone w: Archiwum Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie, Archiwum Sekretariatu Prowincji Chrystusa Króla w Warszawie, Archiwum Regii Miłosierdzia Bożego w Paryżu, Archiwum Generalnym Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego w Rzymie i Archiwum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W pracy zostały uwzględnione „Wiadomości Polskiej Prowincji SAK” (do 1993), „Wiadomości Prowincji Chrystusa Króla” (1993-2012), „Annuntianda. Biuletyn Prowincji Zwiastowania Pańskiego SAK” (1994-2012). Pomocne okazały się katalogi stowarzyszenia i prowincji polskich, czasopisma wydawane przez pallotynów i kroniki poszczególnych domów. Nie bez znaczenia były również relacje ustne żyjących członków stowarzyszenia i przedstawicieli rodzin zmarłych.
Zmarli współbracia tworzyli pallotyńską historię i byli nieomal wszechobecni w wielu dziedzinach polskiej kultury XX-XXI w., np. w nauce, literaturze i wszelkiego rodzaju piśmiennictwie oraz w działalności edukacyjnej, wychowawczej i wydawniczej, a także w pracach na rzecz emigracji, misji i apostolstwa świeckich. Pośród nich są postacie bardzo znane, które wywarły duży wpływ na dzieje Kościoła polskiego, m.in.: ks. Alojzy Majewski, ks. Wojciech Turowski czy Sł. B. ks. Stanisław Szulmiński, albo przeszły do historii Polski dzięki wielkiej miłości do Ojczyzny, jak Bł. ks. Józef Stanek czy ks. Franciszek Cegiełka i wielu innych.
Jednak w Leksykonie znajdują się nie tylko ci najwięksi, ale wszyscy, którzy żyli i działali w polskich strukturach stowarzyszenia w kraju i poza nim. O każdym z nich, nawet najskromniejszym bracie, kleryku czy nowicjuszu, możemy dowiedzieć się wszystkiego, co można było wydobyć ze źródeł i opracowań.